سبکهای فرزندپروری به شیوهها و رویکردهای مختلفی اطلاق میشود که والدین برای تربیت و ارتباط با فرزندشان بهکار میگیرند.
هر سبک تأثیر زیادی بر رفتار و رشد کودک دارد. در اینجا ۴ سبک اصلی فرزندپروری را بهطور کامل توضیح میدهیم، همراه با مثالهای کاربردی:
۱. سبک مقتدرانه (Authoritative Parenting)
این سبک یکی از مؤثرترین سبکها در تربیت کودک است. والدین مقتدرانه قوانینی واضح و منظم دارند، اما در عین حال نسبت به نیازهای عاطفی کودک حساس هستند و ارتباطی باز و محترمانه با او برقرار میکنند. این والدین از روشهای تشویقی برای تقویت رفتارهای مثبت استفاده میکنند و با توضیح دادن دلایل قوانین، کودک را درک میکنند.
ویژگیها:
• قوانین واضح و منظم
• توجه به احساسات و نیازهای کودک
• استفاده از تقویت مثبت
• احترام به نظرات کودک در حد مناسب
مثال:
والدین یک کودک ۸ ساله، وقتی او به خانه میآید، به او میگویند: “باید ابتدا تکالیف خود را انجام دهی و سپس اجازه داری تلویزیون تماشا کنی. این به این دلیل است که وقتی تکالیف را تمام کنی، میتوانی از وقت آزاد خود لذت ببری.” در اینجا والدین قوانین را به روشنی بیان کردهاند، اما دلایل آن را نیز برای کودک توضیح میدهند.
۲. سبک مستبدانه (Authoritarian Parenting)
در این سبک، والدین قوانین سختگیرانهای دارند و تمایل دارند از کودک اطاعت کامل و بیچون و چرا را انتظار داشته باشند. در این سبک، والدین بیشتر بر تنبیه و نظم تأکید دارند و به نیازهای عاطفی کودک توجه کمتری نشان میدهند. ارتباط معمولاً یکطرفه است و کودک حق ندارد در تصمیمات شرکت کند.
ویژگیها:
• قوانین سخت و غیرقابلچالش
• کمبود ارتباط عاطفی
• استفاده از تنبیه برای اصلاح رفتار
• تاکید بر اطاعت بیچون و چرا
مثال:
والدین یک کودک ۱۰ ساله، وقتی او از انجام تکالیف خود سرباز میزند، با خشونت به او میگویند: “اگر تکالیف را تمام نکنی، حق نداری با دوستانت بیرون بروی.” در اینجا هیچ توضیحی برای علت تنبیه یا انتخاب گزینههای مثبت وجود ندارد و فقط به تنبیه وابسته است.
۳. سبک آسانگیر (Permissive Parenting)
والدین آسانگیر کمترین قوانین را برای کودک تعیین میکنند و بیشتر از والدین مقتدرانه سعی میکنند دوست و همراه کودک باشند تا راهنمای او. در این سبک، کودکان اغلب دسترسی آزاد به هر چیزی دارند و رفتارهای ناپسند آنها ممکن است نادیده گرفته شود. هدف این است که کودک احساس آزادی و استقلال داشته باشد، اما ممکن است منجر به مشکلاتی مانند عدم توانایی در مدیریت خود و ناتوانی در پذیرش مسئولیت شود.
ویژگیها:
• قوانین ضعیف و غیرمنظم
• توجه بیش از حد به خواستههای کودک
• استفاده نادر از تنبیه
• بیش از حد تکیه بر روابط دوستانه با کودک
مثال:
والدینی که سبک آسانگیر دارند ممکن است وقتی کودکشان در وسط یک بازی ویدیویی دچار مشکلاتی میشود، به او بگویند: “ حالا بازی کن و تکالیف را بگذار بعداً انجام دهی.” در اینجا والدین از تنبیه یا یادآوری مسئولیت کودک خودداری میکنند و به او اجازه میدهند که تصمیمات خودش را بگیرد.
۴. سبک بیتفاوت (Neglectful Parenting)
والدین بیتفاوت بهطور کلی درگیر تربیت فرزند خود نمیشوند و نسبت به نیازهای عاطفی یا جسمی کودک بیتوجه هستند. آنها ممکن است ناآگاه از رفتارهای کودک باشند یا علاقهای به برقراری ارتباط با او نداشته باشند. این سبک میتواند به مشکلات جدی در رشد اجتماعی و عاطفی کودک منجر شود.
ویژگیها:
• بیتوجهی به نیازهای عاطفی و جسمی کودک
• عدم نظارت و راهنمایی
• عدم قوانین یا ساختار مشخص
• کمبود حمایت عاطفی
مثال:
والدین یک کودک ۱۲ ساله که اغلب در خانه تنها میماند و هیچ نظارتی بر کارهای او ندارند. آنها از مدرسه یا فعالیتهای اجتماعی او آگاه نیستند و حتی وقتی کودک در حال گرفتن تصمیمات بد است، هیچ واکنشی نشان نمیدهند.