اختلالات اضطرابی

 
اختلال اضطراب (Anxiety Disorder) گروهی از اختلالات روان‌شناختی است که بر اساس DSM-5 (ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) با ویژگی اصلی اضطراب بیش از حد، مداوم و غیرقابل کنترل شناخته می‌شوند. این اضطراب اغلب عملکرد فرد را در زندگی روزمره مختل می‌کند.

DSM-5 اختلالات اضطرابی را به چند نوع مختلف تقسیم می‌کند. در زیر به مهم‌ترین آنها اشاره شده است:

1. اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder – GAD)

ویژگی‌ها:

• نگرانی بیش از حد و غیرواقعی درباره رویدادها یا فعالیت‌های مختلف (کار، تحصیل، سلامت و غیره) که حداقل 6 ماه طول می‌کشد.

• دشواری در کنترل نگرانی.

• همراهی با سه یا بیشتر از علائم زیر (در کودکان حداقل یک علامت کافی است):

• بی‌قراری یا احساس «لبه پرتگاه بودن»

• خستگی زودرس

• دشواری در تمرکز یا احساس «خالی شدن ذهن»

• تحریک‌پذیری

• تنش عضلانی

• اختلال خواب (مشکل در خوابیدن، بیدار شدن مکرر، یا خواب بی‌کیفیت)

2. اختلال هراس (Panic Disorder)

ویژگی‌ها:

• حملات ناگهانی و مکرر وحشت‌زدگی (پانیک اتک) که شامل احساس شدید ترس یا ناراحتی است.

• همراهی با چهار یا بیشتر از علائم زیر:

• تپش قلب شدید

• تعریق

• لرزش

• احساس خفگی

• احساس خفگی در گلو

• درد یا ناراحتی در قفسه سینه

• سرگیجه یا حالت ضعف

• احساس گرما یا سرما

• تهوع یا ناراحتی شکمی

• ترس از دست دادن کنترل یا «دیوانه شدن»

• ترس از مرگ

• نگرانی مداوم درباره وقوع حملات آینده یا تغییر رفتار برای اجتناب از آنها.

3. اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder – SAD)

ویژگی‌ها:

• ترس یا اضطراب شدید از موقعیت‌های اجتماعی که ممکن است فرد مورد قضاوت دیگران قرار گیرد (مثلاً سخنرانی، غذا خوردن در جمع، یا صحبت کردن).

• اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی یا تحمل آنها با ناراحتی زیاد.

• ترس باید نامتناسب با موقعیت باشد و حداقل 6 ماه ادامه یابد.

4. فوبیای خاص (Specific Phobia)

ویژگی‌ها:

• ترس یا اضطراب شدید و غیرمنطقی در مورد یک شیء خاص یا موقعیت خاص (مثلاً حیوانات، ارتفاع، خون، یا پرواز).

• مواجهه با شیء یا موقعیت باعث ترس فوری می‌شود.

• اجتناب از محرک یا تحمل آن با اضطراب شدید.

• ترس باید حداقل 6 ماه طول بکشد.

 

5. اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder)

ویژگی‌ها:

• ترس یا اضطراب بیش از حد نسبت به جدایی از افراد مهم زندگی (مانند والدین یا شریک زندگی)، که برای 6 ماه (در بزرگسالان) یا 4 هفته (در کودکان) ادامه دارد.

• علائم شامل نگرانی در مورد از دست دادن فرد یا رویدادهای منفی که باعث جدایی می‌شوند، ترس از تنهایی یا خوابیدن دور از فرد مهم، و کابوس‌های مرتبط با جدایی است.

6. آگورافوبیا (Agoraphobia)

ویژگی‌ها:

• ترس یا اضطراب درباره دو یا بیشتر از موقعیت‌های زیر:

• استفاده از حمل‌ونقل عمومی

• بودن در فضاهای باز

• بودن در مکان‌های بسته

• در صف ایستادن یا بودن در جمعیت

• تنها بودن خارج از خانه

• اجتناب از این موقعیت‌ها یا تحمل آنها با اضطراب زیاد، به دلیل ترس از ناتوانی در فرار یا دریافت کمک در صورت بروز حمله پانیک یا علائم دیگر.

تشخیص و ویژگی‌های کلی

• مدت زمان علائم: معمولاً باید حداقل 6 ماه ادامه داشته باشند.

• اختلال در عملکرد: اضطراب باید باعث اختلال قابل توجه در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه‌های مهم زندگی شود.

• رد سایر علل: علائم نباید ناشی از اثرات فیزیولوژیکی یک بیماری جسمی، دارو، یا اختلال روانی دیگر باشد.

تشخیص نهایی این اختلالات باید توسط متخصص روان‌شناسی یا روان‌پزشکی انجام شود و ممکن است از ابزارهای ارزیابی استاندارد برای این کار استفاده شود