بیش فعالی و عدم تمرکز ADHD
بیش‌فعالی و عدم تمرکز چیست؟
بیش‌فعالی و عدم تمرکز ADHD یکی از رایج‌ترین اختلالات عصبی‌ـ‌روانی در کودکان و بزرگسالان است که با سه ویژگی اصلی شناخته می‌شود: بی‌توجهی، فعالیت بیش از حد، و رفتارهای تکانشی.
این اختلال می‌تواند به شکل‌های مختلفی ظاهر شود؛ برخی افراد بیشتر با عدم تمرکز و فراموش‌کاری درگیرند، برخی دیگر با بی‌قراری و پرتحرکی شدید، و عده‌ای هر دو جنبه را با هم تجربه می‌کنند.
نشانه‌های شایع ADHD:
دشواری در تمرکز بر روی کارهای مدرسه یا وظایف روزانه
حواس‌پرتی مداوم حتی در محیط‌های آرام
فعالیت فیزیکی زیاد، حتی در زمان‌هایی که نیاز به آرامش است
پاسخ دادن بدون فکر یا قطع صحبت دیگران
فراموش‌کردن مرتب وسایل شخصی، تکالیف یا قرار ملاقات‌ها
ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها یا برنامه‌ریزی منظم
ADHD یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی است که معمولاً در کودکی شروع می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
علائم ADHD بر اساس DSM-5
DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم) علائم ADHD را به سه دسته تقسیم می‌کند:
1. کم‌توجهی (Inattention)
2. بیش‌فعالی (Hyperactivity)
3. تکانشگری (Impulsivity)
1. علائم کم‌توجهی (حداقل ۶ مورد برای کودکان و ۵ مورد برای بزرگسالان باید وجود داشته باشد و حداقل ۶ ماه ادامه داشته باشد):
• ناتوانی در توجه به جزئیات یا اشتباهات بی‌دقتی در فعالیت‌های مدرسه، کار یا فعالیت‌های دیگر.
• دشواری در حفظ تمرکز در وظایف یا بازی‌ها.
• به نظر می‌رسد که اغلب گوش نمی‌دهند (وقتی مستقیماً مورد خطاب قرار می‌گیرند).
• دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها یا تمام کردن وظایف.
• مشکل در سازماندهی فعالیت‌ها و وظایف.
• اجتناب از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش ذهنی پایدار دارند (مانند تکالیف مدرسه).
• گم کردن وسایل موردنیاز برای وظایف (مانند کتاب، دفتر، مداد).
• حواس‌پرتی آسان توسط محرک‌های خارجی.
• فراموش‌کاری در فعالیت‌های روزمره.
2. علائم بیش‌فعالی (حداقل ۶ مورد برای کودکان و ۵ مورد برای بزرگسالان):
• بی‌قراری (مانند تکان دادن دست و پا یا پیچ‌وتاب خوردن).
• ترک کردن صندلی در موقعیت‌هایی که انتظار می‌رود بنشیند.
• دویدن یا بالا رفتن در موقعیت‌های نامناسب.
• ناتوانی در بازی یا انجام فعالیت‌های تفریحی با آرامش.
• همیشه در حال حرکت به نظر می‌رسند (مثل اینکه یک موتور آنها را به حرکت درمی‌آورد).
• صحبت کردن بیش از حد.
• پاسخ دادن قبل از تمام شدن سوال.
• مشکل در انتظار نوبت.
• قطع کردن صحبت دیگران یا دخالت در فعالیت‌های دیگران.
3. ویژگی‌های اختلال و شرایط تشخیص ADHD:
• علائم باید قبل از ۱۲ سالگی شروع شوند.
• علائم باید در دو یا بیشتر از دو محیط (مثلاً خانه، مدرسه، یا محل کار) مشاهده شوند.
• علائم باید به طور قابل توجهی عملکرد تحصیلی، اجتماعی یا شغلی را مختل کنند.
• علائم نباید با اختلالات روانی دیگر (مانند اضطراب، افسردگی، یا اختلالات یادگیری) بهتر توضیح داده شوند.
تفاوت بین ADD و ADHD چیست؟
تفاوت اصلی بین ADD و ADHD در این است که ADD (Attention Deficit Disorder) یک اصطلاح قدیمی است که دیگر در راهنمای رسمی تشخیصی، یعنی DSM-5، استفاده نمی‌شود. در حال حاضر، تمام انواع این اختلال تحت عنوان ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) طبقه‌بندی می‌شوند. با این حال، برخی افراد همچنان از اصطلاح ADD برای توصیف نوعی از ADHD استفاده می‌کنند که ویژگی‌های بیش‌فعالی در آن کمتر دیده می‌شود.
توضیحات دقیق‌تر
1. ADD (اختلال کم‌توجهی):
• به نوعی از ADHD اشاره دارد که علائم اصلی آن کم‌توجهی است و ویژگی‌های بیش‌فعالی یا تکانشگری به میزان کمی وجود دارند یا اصلاً وجود ندارند.
• افراد دارای ADD معمولاً آرام‌تر هستند و ممکن است بی‌نظم، فراموشکار یا به‌ظاهر “در دنیای خودشان” باشند.
2. ADHD (اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی):
• اصطلاح کلی‌تر و رسمی‌تری است که در DSM-5 برای توصیف اختلال استفاده می‌شود.
• ADHD شامل سه زیرگروه است:
• نوع غالباً کم‌توجه (Predominantly Inattentive): معادل ADD در گذشته.
• نوع غالباً بیش‌فعال-تکانشی (Predominantly Hyperactive-Impulsive): بیشتر علائم بیش‌فعالی و تکانشگری دارد.
• نوع ترکیبی (Combined Type): ترکیبی از علائم کم‌توجهی و بیش‌فعالی/تکانشگری.
آیا بیش‌فعالی فقط مختص کودکان است؟
خیر. اگرچه ADHD معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود، اما در بسیاری از موارد تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. افراد بزرگسال ممکن است با بی‌نظمی، فراموش‌کاری، اختلال در مدیریت زمان و عدم تمرکز در محل کار یا روابط اجتماعی مواجه باشند.