افسردگی چیست؟
افسردگی یک اختلال روانی شایع اما جدی است که باعث احساس غم، ناامیدی و از دست دادن علاقه یا لذت در فعالیت‌های روزمره می‌شود. این وضعیت می‌تواند بر تفکر، احساس و عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارد و در صورت عدم درمان، مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. افسردگی با ناراحتی موقتی متفاوت است و معمولاً به درمان حرفه‌ای نیاز دارد.
علائم افسردگی
افسردگی می‌تواند بر ذهن، احساسات و جسم فرد تأثیر بگذارد. برخی از رایج‌ترین علائم شامل موارد زیر هستند:
۱. علائم عاطفی و روانی
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• از دست دادن علاقه و لذت در فعالیت‌هایی که قبلاً خوشایند بودند
• احساس بی‌ارزشی یا گناه شدید
• ناتوانی در تمرکز و تصمیم‌گیری
• فکر کردن مداوم به مرگ یا خودکشی
۲. علائم جسمی
• کاهش یا افزایش اشتها و وزن
• اختلال در خواب (بی‌خوابی یا خواب بیش از حد)
• خستگی مداوم و کاهش انرژی
• دردهای جسمی بدون علت مشخص
۳. علائم رفتاری
• کناره‌گیری از دوستان و خانواده
• کاهش عملکرد در کار یا تحصیل
• بی‌تفاوتی نسبت به مسئولیت‌های شخصی
• رفتارهای خودآزاردهنده یا سوءمصرف مواد
انواع افسردگی
۱. افسردگی اساسی (Major Depressive Disorder – MDD)
این نوع افسردگی شامل علائم شدید و طولانی‌مدت (حداقل دو هفته) است که عملکرد روزانه فرد را مختل می‌کند.
۲. افسردگی مزمن (دیستایمیا – Dysthymia)
نوعی افسردگی خفیف‌تر اما طولانی‌مدت (حداقل دو سال) که باعث کاهش کیفیت زندگی می‌شود.
۳. افسردگی فصلی (SAD – Seasonal Affective Disorder)
نوعی افسردگی که معمولاً در فصول سرد سال (پاییز و زمستان) رخ می‌دهد و با کاهش نور خورشید مرتبط است.
۴. افسردگی پس از زایمان
برخی از زنان پس از زایمان دچار افسردگی شدید می‌شوند که نیاز به درمان دارد.
۵. افسردگی دوقطبی
در این حالت، فرد بین دوره‌های افسردگی شدید و شیدایی (مانیا) نوسان دارد.
آیا کودکان هم افسرده می‌شوند؟
بله، افسردگی تنها مختص بزرگسالان نیست و کودکان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. افسردگی در کودکان می‌تواند رفتار، احساسات و عملکرد آن‌ها در مدرسه و خانه را تحت تأثیر قرار دهد. اما از آنجا که کودکان اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به درستی بیان کنند، تشخیص آن دشوارتر از بزرگسالان است.
علائم افسردگی در کودکان
علائم افسردگی در کودکان ممکن است با بزرگسالان متفاوت باشد. برخی از کودکان غمگین و منزوی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر تحریک‌پذیر و پرخاشگر می‌شوند. علائم رایج شامل:
۱. تغییرات عاطفی و خلقی
• احساس غم و ناامیدی مداوم
• کاهش علاقه به بازی‌ها و فعالیت‌های مورد علاقه
• گریه‌های بی‌دلیل یا احساس ناراحتی مداوم
• احساس بی‌ارزشی، گناه یا سرزنش کردن خود
۲. تغییرات رفتاری
• کناره‌گیری از دوستان و خانواده
• تحریک‌پذیری، عصبانیت یا پرخاشگری ناگهانی
• افت عملکرد تحصیلی و بی‌انگیزگی در درس‌ها
• تغییر در الگوی خواب (بی‌خوابی یا خواب بیش‌ازحد)
• تغییر در اشتها (کاهش یا افزایش وزن)
۳. علائم جسمی
• سردرد یا دل‌دردهای مکرر بدون علت مشخص
• احساس خستگی مداوم و کمبود انرژی
• کاهش یا افزایش غیرعادی وزن
۴. افکار و رفتارهای نگران‌کننده
• صحبت در مورد مرگ یا خودکشی (در موارد شدید)
• ابراز احساسات مانند: «کاش به دنیا نیامده بودم»
• خودآزاری (مانند کندن مو یا زخمی کردن خود)
تشخیص افسردگی در کودکان
اگر کودک بیش از دو هفته متوالی علائم افسردگی را نشان دهد و این علائم در زندگی روزمره او تأثیر بگذارند، باید به بهترین روانشناس کودک یا روانپزشک مراجعه کرد.
فرآیند تشخیص شامل:
• مصاحبه با والدین و کودک برای بررسی احساسات و رفتارهای او
• ارزیابی روانشناختی برای بررسی میزان افسردگی
• بررسی تغییرات رفتاری در خانه و مدرسه از طریق معلمان و والدین
روش‌های درمان افسردگی در کودکان
۱. روان‌درمانی (گفتاردرمانی)
• رفتاردرمانی شناختی (CBT): به کودک کمک می‌کند افکار منفی را تغییر دهد.
• بازی‌درمانی: برای بیان احساسات در کودکان کوچک‌تر موثر است.
• مشاوره خانواده: در صورت وجود مشکلات خانوادگی توصیه می‌شود.
۲. حمایت عاطفی و خانوادگی
• ایجاد محیطی آرام و بدون تنش در خانه
• تشویق کودک به صحبت در مورد احساسات خود
• صرف زمان بیشتر با کودک و بازی یا فعالیت‌های مشترک
۳. تغییر سبک زندگی
• افزایش فعالیت بدنی (ورزش، بازی در فضای باز)
• تغذیه سالم و خواب کافی
• کاهش زمان استفاده از تلفن همراه، تبلت و بازی‌های کامپیوتری
۴. دارودرمانی (در موارد شدید)
در صورت لزوم، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی (مانند SSRIها) را تجویز کند، اما دارو تنها باید تحت نظر متخصص مصرف شود.