وسواس در کودکان به افکار، تصاویر یا تکانه‌های ناخواسته و تکرارشونده‌ای گفته می‌شود که باعث اضطراب می‌شوند. برای کاهش این اضطراب، کودک ممکن است رفتارهای اجباری و تکراری انجام دهد که به آن اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) گفته می‌شود. این اختلال می‌تواند بر زندگی روزمره کودک تأثیر منفی بگذارد و مانع از تمرکز در مدرسه، بازی و روابط اجتماعی او شود.

علائم وسواس در کودکان

علائم وسواس در کودکان معمولاً به دو دسته وسواس‌های فکری و اعمال وسواسی (اجباری) تقسیم می‌شوند.

۱. وسواس‌های فکری (افکار مزاحم و تکراری)

• ترس بیش از حد از کثیفی و آلودگی

• نگرانی غیرمنطقی از آسیب دیدن خود یا خانواده

• نیاز شدید به تقارن و نظم خاص در اشیا

• افکار نامناسب درباره مذهب، اخلاق یا خشونت

• نگرانی از انجام اشتباه و احساس گناه زیاد

۲. اعمال وسواسی (رفتارهای تکراری برای کاهش اضطراب)

• شستن بیش از حد دست‌ها یا وسایل

• چک کردن مداوم درها، چراغ‌ها یا وسایل

• تکرار جملات، دعاها یا شمارش اعداد برای آرام شدن

• مرتب کردن اشیا به شکل خاص و غیرقابل تغییر

• پرسیدن مداوم سؤالات برای اطمینان گرفتن از والدین

علل وسواس در کودکان

وسواس فکری-عملی در کودکان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود:

۱. عوامل ژنتیکی و زیستی

• در برخی موارد، وسواس در خانواده‌ها ارثی است.

• عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین ممکن است در بروز OCD نقش داشته باشد.

2. عوامل محیطی و روان‌شناختی

• اضطراب و استرس‌های شدید (مانند جدایی والدین، تغییر مدرسه، یا از دست دادن عزیزان) می‌توانند علائم وسواس را تشدید کنند.

• تربیت سخت‌گیرانه و کمال‌گرایی در خانواده ممکن است باعث ایجاد افکار وسواسی در کودک شود.

• تجربه‌های آسیب‌زا مانند بیماری‌های شدید، حوادث ترسناک یا مورد آزار قرار گرفتن می‌توانند زمینه‌ساز وسواس باشند.

تفاوت بین رفتارهای طبیعی و وسواس در کودکان

برخی از کودکان عادت‌های خاصی دارند که ممکن است شبیه وسواس به نظر برسد، اما وسواس واقعی معمولاً شدیدتر، مداوم‌تر و همراه با اضطراب زیاد است.