بسیاری از والدین زمانی‌که کودکشان در فروشگاه یا مهمانی ناگهان جیغ می‌کشد، روی زمین می‌خوابد یا بهانه‌گیری می‌کند، دچار اضطراب و درماندگی می‌شوند. این واکنش‌های انفجاری که در روانشناسی با عنوان قشقرق کودکان یا tantrum شناخته می‌شود، بخشی از مراحل رشد هیجانی کودک هستند. با شناخت دلیل این رفتارها و یادگیری روش‌های صحیح برخورد با آن‌ها، می‌توان به فرزندان کمک کرد تا مهارت‌های کنترل احساسات را یاد بگیرند.
چرا کودک قشقرق به پا می‌کند؟
دلایل قشقرق کودکان می‌تواند متفاوت باشد اما معمولاً شامل موارد زیر است:
1. ناتوانی در بیان احساسات
کودکان خردسال هنوز مهارت‌های زبانی یا شناختی لازم برای بیان خواسته‌هایشان را ندارند. وقتی نمی‌توانند آنچه را که می‌خواهند توضیح دهند، دست به رفتارهای انفجاری می‌زنند.
2. خستگی، گرسنگی یا تحریک‌پذیری
وقتی کودک خسته یا گرسنه باشد یا محرک‌های زیادی در محیط باشد، آستانه تحمل او پایین می‌آید و به راحتی قشقرق به پا می‌کند.
3. جلب توجه
در برخی مواقع، کودکان با قشقرق زدن سعی دارند توجه والدین یا دیگران را جلب کنند؛ حتی اگر این توجه منفی باشد.
4. آزمودن مرزها
در سنین دو تا پنج سالگی، کودکان تمایل دارند مرزهای والدین را آزمایش کنند. قشقرق می‌تواند ابزاری برای بررسی این باشد که “آیا می‌توانم این‌بار هم حرف خودم را به کرسی بنشانم؟”
5. الگوگیری از محیط
گاهی رفتارهای پرتنش، فریاد زدن یا قشقرق از والدین یا اطرافیان الگوبرداری می‌شود. کودک یاد می‌گیرد در موقعیت‌های مشابه، رفتاری مشابه نشان دهد.
راه های برخورد با قشقرق کودکان
برای مقابله با قشقرق کودکان، به جای برخورد تنبیهی یا بی‌تفاوتی، باید از راهکارهای علمی، مؤثر و همدلانه استفاده کرد:
1. حفظ آرامش خودتان
اولین قدم در مدیریت قشقرق کودک، حفظ آرامش خود شماست. اگر شما هم عصبانی یا واکنشی شوید، اوضاع وخیم‌تر خواهد شد.
2. بی‌توجهی کنترل‌شده
در صورتی‌که کودک به‌خاطر جلب توجه قشقرق به پا کرده، بی‌توجهی حساب‌شده (تا زمانی‌که خودش آرام شود) می‌تواند موثر باشد. البته باید اطمینان حاصل کرد که کودک یا دیگران در خطر نیستند.
3. استفاده از جملات همدلانه
به کودک بگویید که احساسش را درک می‌کنید:
«می‌دونم الان ناراحتی که اسباب‌بازی رو نمی‌تونی بخری.»
این کار به او حس دیده‌شدن می‌دهد و به تدریج موجب کاهش تنش می‌شود.
4. ارائه انتخاب‌های محدود
در مواقعی که کودک بهانه‌گیر است، به او دو گزینه محدود و قابل مدیریت پیشنهاد دهید:
«می‌خوای اول کفش‌هات رو بپوشی یا اول کتت رو؟»
این کار حس کنترل را به کودک برمی‌گرداند.
5. آموزش مدیریت احساسات
بعد از فروکش کردن قشقرق، با کودک درباره احساساتش صحبت کنید. به او نام احساسات را یاد دهید (مثل خشم، ناراحتی، ناامیدی) و راه‌های سالم‌تر ابراز آن را آموزش دهید.
6. تقویت رفتارهای مثبت
وقتی کودک در شرایطی که قبلاً قشقرق می‌کرد، اکنون آرام می‌ماند، حتماً او را تشویق کنید. تشویق رفتار مثبت بسیار مؤثرتر از تنبیه رفتار منفی است.
حتما این مطلب را بخوانید: سبک فرزند پروری صحیح
چه زمانی قشقرق‌ها نگران‌کننده هستند؟
اگر قشقرق‌های کودک:
- بیشتر از ۱۵ دقیقه طول می‌کشد
- روزانه چند بار تکرار می‌شود
- با آسیب به خود یا دیگران همراه است
- بعد از سن ۵ سالگی به‌شدت ادامه دارد
ممکن است نشان‌دهنده اختلالات رفتاری، عاطفی یا حتی عصبی باشد. در این صورت بهتر است با روانشناس کودک مشورت کنید.
چگونه روانشناس کودک می‌تواند کمک کند؟
روانشناس کودک با بررسی الگوی رفتاری کودک، سابقه خانوادگی، و شرایط محیطی می‌تواند علت اصلی قشقرق را شناسایی کرده و راهکارهای عملی و اختصاصی ارائه دهد. همچنین والدین نیز تحت آموزش‌هایی قرار می‌گیرند تا واکنش‌های مناسب را در شرایط مختلف اتخاذ کنند.
سخن پایانی
قشقرق کودکان موضوعی شایع و نگران‌کننده برای والدین است اما با دیدگاهی علمی و حمایت‌گرانه می‌توان آن را مدیریت کرد. یادگیری چگونگی برخورد صحیح با قشقرق کودکان به آن‌ها کمک می‌کند که احساسات خود را بهتر درک کنند و به جای جیغ و داد، از راه‌های سالم‌تری برای بیان خواسته‌ها و نیازهایشان استفاده کنند.
در صورت تداوم یا شدت قشقرق‌ها، مشاوره با روانشناس کودک بسیار ضروری است. دکتر فرزانه گلکار با تجربه تخصصی در حوزه رفتاردرمانی کودک، آماده ارائه خدمات حضوری و آنلاین به خانواده‌هاست.
بدون نظر